Gaba Beltza

Orain urte batzuk ipuinak kontatzeko gonbidatu ninduten Mutrikun antolatzen hasi ziren "Gaba Beltza" ekitaldietara. Hilen eta arimen ospakizunak aintzakotzat hartuta ekin zioten egitasmoari. Beldurrezko ipuinak kontatzea zen proposamena eta gustura abiatu nintzen. Antolatzaileek kalabaza irribartsuak denda eta tabernetan jartzeko proposamena egin zuten, herritarrek primeran erantzun zutelarik. Hori zela eta, hainbat hritika izan zuten, estatubatuar ohitura bat gurean zabaltzeagatik. Antolatzaileek berriz, behin eta berriro errepikatu zuten ohitura hori gurean ere ematen zela ez hain aspaldi; izan ere herriko zaharrekin hitz eginda, hauek esan zieten garai batean egun hauen bueltan kalabazak baratzetatik lapurtu eta aurpegia egin ondoren kandela bat sartzen ziotela barruan eta gauez kalez kale ibiltzen omen zirela jendea izutzen. Ni ere harrituta gelditu nintzen hori entzutean, ideiarik ez bainuen, nik ere pentsatzen bainuen estatubaturren gauza zela. Harridura handiagoa izan zen, baina, amari halakoa komentatzerakoan, berak ere txikitan ohitura hori ezagutzen eta praktikatzen baitzuen, alegia kalabaza bat hartu, hustu eta aurpegi irribartsu bat egin ondoren kandela bat sartzen omen zioten barnean. Horrek pentsa arazi zidan nola gure ohiturak ahaztu eta baztertzen ditugun kanpotik hartzen ditugularik bestelakoak, modernoak direlakoan gureganatzuz. Azken urtetan zabaltzen ari den Halloween delako ohitura hori kultur uniformizazioaren beste adibide bat baino ez da. Uniformizazio hori gainera erabat mediatizatuta dago hedabideen zein merkatilismoarengatik. Gaba Beltza bezalako ekitaldiak horren kontrako botika ederrak dira, alde batetik ondo pasatzeko aukera ematen digutelako eta, bestetik, aipatu kultur globalizazio horren aurrean, eusteko gunea eskaintzen dutelako. Hustu ditzagun, bada, kalabazak eta irribar argitsuez bete, Gau Beltzean ere.

Kontatzea eta komunikatzea

Kontalaritza ahozkotasuna da; edo, behintzat, ahozkotasunaren esparru bat. Bien definizioa zaila bezain korapilatsua da, baina, agian horregatik, interesgarria da gogoetarako eskaintzen duen bidea.

Aurrekoan Markinan egon nintzen Boni O'Fogo kontalari kamerundarraren saioa entzuten eta ikusten. Etxetik eta bere kulturatik jasotako tradizio baten jarraitzailea da Boni, kontaketarako abilidadean sumatzen zaiolarik jende aurreko saioetan bezala, zerbeza baten bueltan ere. Aipatu saioa Senegaleri dedikatutako ekitaldien barnean eman zen. Bera kamerundarra izanik ederki argitu zuen zergatik Senegaleko istorioak kontatu behar zituen. Kamerundarra izanagatik batez ere afrikarra zela aipatu zuen, eta hortik aurrera Afrikaren aldeko aldarria izan zen bere saioa. Ahatik, horrek ez zuen ipuin kontaketaren bidea ezabatu indartu baizik. Amaitutakoan, aipatu nion erdi txantxetan, bazirudiela Afrikaren aldeko hitzaldia zirudiela, ipuinekin apaindua, ipuin saio bat baino, baina oso gogokoa izan nuela. Ados etorri ginen biak, ipuin kontaketa ez dela bakarrik ipuin batzuen besterik gabeko agerpena, jendearekin komunikazio jarduna baizik, eta horren barruan ipuinaz gain bestelako bideak jorratzen direla. Digresioak, ipuinak datozen kulturaren azalpenak, kontalariari une horretan etortzen zaizkion komentarioak eta, kasu hoentan, Afrikaren inguruko gorabeherak. Eta inor ez zen dezepzionatuta irten. Izan ere, ipuinak kontatzea komunikatzea da eta horrek emango dio indarra. Kontatzea ez luke bakarrik izan behar, ipuin bat beste baten atzetik botatzea, ikasbidea ere bada, gogoetarako bidea.

Bonik ederki frogatu zigun ipuinak, berekin dakarrela mundu bat. Ipuinek mundu hori ulertzen eta ezagutzen lagunduko digute. Horretarako, ordea, ezinbestekoa da ipuinak kontatzen dituenak, munduan jazotzen diren gertaera harrigarriekin jakinmina izatea, horien gainean gogoeta eginaz. Bestela, lagun batek esan ohi duen moduan, gorringorik gabeko arraultza izango dugu.