Zapatak

Idatzitakoa norbaitek irakurtzea, hara hor gakoa. Durangoko Euskal Liburu Azoka bertan dugula, seguraski, betiko polemika pitoa agertuko da, alegia: "saldu bai, bai

na irakurri..." Eta urteroko denbora galtze horretan hitzazpertuetan sartuko gara. Tira, agian, normala izango da, nahiz eta aurten liburu elektronikoak konpetentzia egingo dion eztabaiden erresuman. Normala diot izan ere, idatzitakoa irakurri ezean hutsaren hurrengoa gertatzen baita, liburua objetu soila bihurtuz, apalategi ikeatarrean lo. Idatzitakoa argitaratutakoan ere, zenbat irakurlerengana helduko gara, ordea? Idazleak nahiko luke berak idatzitakoa ahalik eta jende gehiena heldu; baina, askotan, liburua argitaletxearen biltegian pilatzen dira, erreziklatzeko ordua heltzen zaien arte.

Antzerkiarekin berriz bestela gertatzen da. Antzerki lan bat idazterakoan ez dira irakurleak bilatzen, ikus-entzuleak baizik. Antzerki lanak izango dira, seguraski, irakurle gutxien duen literatur generoa; horren aurrean baina, bestelako generoekin alderatura jende gehiagora heltzen ohi da. Antzerki lanak ez dira bakardadean ezagutzen, taldean baizik. Antzerki ikusleek batera "irakurtzen" dute egilearen lana, eta honek nolabaiteko konplizitatea sortarazten du beraien artean. Amaieran gainera, inpresioak konpartitu daitezke, nahi izanez gero.

Eta aurrekoan Zapatak bakarrizketa bi egunez segidan eskaini zuten. Eta horrek pozten nau, izan ere gelako bakardadean idatzitako lana bizirik ikustea barne poza sortarazten dit. Seguraski, Ainhoa Alberdi antzezteko prest ez balitz agertu, Jurdana Otxoa bibolinarekin ezinbesteko girotzea jarri eta Ainara Gurrutxaga zuzentzeko lanak hartu, zirriborratutako hitzak karpeta batean geratuko lirateke beratzen. Baina Zarautzeko gaztetxean bildutako ikusleen erreakzioak eta komentarioak, eszenaratzea bezalaxe, ikasbide dira. Liburu batean bere sormen lana ematen duen idazleak zaila izaten du jakitea irakurlearengan sortutako erreakzioak. Antzerkian berriz berehala jakin ohi dituzu. Bestalde, eta hasierako hitzetara itzuliz, testu hori paperean emanik jende gutxirengana helduko zen, baina eszenan jarrita, seguraski askoz jende gehiagok ezagutuko du testua (emanaldiak eginez gero, noski, baina hori beste arazo bat da, orain azalduko ez duguna).

Uste dut euskal literaturak antzerkiaren potentziala ez duela barneratu oraindik. Euskararen defentsan eta garapenean dabiltzanak tresna ederra dauka antzerkian. E-book, internet eta halako tresnen erabilera hitzetik hortzera gabiltzan honetan, hain zaharra den antzerkia baztertzea, baliabide garrantzitsua galtzea litzateke.

Ni, oraingoz, pozik nago, nire neuronatik sortutako zerbait norbaiten interesa ekarri duelako. Nahiz eta meritua erdibana konpartitu aktorea eta zuzendariarekin. Baina bizitza gozatzeko konpartitu egin behar da, ezta?

Elkarrizketa

“Egunaren eta entzuleen arabera aukeratzen ditut istorioak”

Kontatzen al dizkizue inork ipuinak? Askorentzat haurtzaroko kontuak dira horiek, baina badira hala uste ez dutenak. Jose Mari Karrere ipuin kontalariaren ustez, ipuinak baloreak eta berezko espazioa ditu.

Txikitan ipuin asko kontatu zizkizutela pentsa liteke. Nondik datorkizu ipuinak kontatzeko zaletasuna? Ba, ez dakit, ziur aski, horretan lan egin nahi izan dudalako. Batzuetan ez dago logikarik, ezta arrazoi zehatzik ere. Ni, lehenengo, antzerkiarekin hasi nintzen, eta gero ipuinak kontatzen. Ez dut arrazoi zehatz bat izan mundu honetan hasteko; agian, beste zereginik ez nuelako. Egia da asko gustatzen zaidala. Hala suertatu da. Txikitan, zer motatako ipuinak gustatzen zitzaizkizun gehien? Irakurle ona al zinen? Zer esan behar dut egia ala gezurra? (kar-kar-kar) Niri txikitan futbolean ibiltzea gustatzen zitzaidan, txabolak egin, auzoko bizimodua... Ez naiz irakurle amorratua izan, inondik ere ez, ezta ikasle on horietakoa ere. Egun ipuinak kontatzen nabilenez, asko irakurri behar dut, ipuinak aukeratzeko, argitaratzen diren gauzak ezagutzeko. Beharbada, inoiz baino praktikoagoa da nire irakurtzeko ohitura. Zer duzu nahiago ipuinak kontatzea ala entzutea? Kontalaria ona bada, entzutea nahiago. Bestalde, kontalari gisa giro ona aurkitzen baduzu, disfrutatu egiten duzu ipuinak kontatuz ere. Jendearen arreta lortzeak satisfazio handia ematen du. Biak dira beharrezkoak; ipuinak kontatzen badituzu, entzun ere egin behar dituzu. Entzutea beharrezkoa da ikasteko, biak osagarriak dira. Noiz eta zer dela eta hasi zinen ipuinak kontatzen? Nola izan zen hasiera hori? Txapuza bat! (kar-kar-kar) Hasiera gehienak bezala. Kuriositatez hasi nintzen honetan. Koldo Ameztoy aritzen zen orduan ipuin kontalari gisa. Mikel Markez abeslaria ere ezagutzen nuen, eta hau kantatzera joaten zenean, ni berarekin joaten nintzen eta kantuen artean zerbait kontatzen nuen. Horrela, pixkanaka gauzak probatzen dituzu, gustatzen zaizula konturatzen zara, jendea ezagutzen duzu, eta zure burua hobeto prestatu behar duzula ere ohartzen zara. Geroago, helduei ere kontatzen hasi nintzen, ipuinak haurrei bakarrik kontatzen zaizkielako ideia horren alderantzizko bidean. Pixkanaka-pixkanaka, gauza batek bestera eramaten zaitu. Ipuinak kontatzeko bidaiak egiten hasten zara, Espainiara, Portugalera, Kubara, etab. Hori ere gozamen handia da. Nola egiten duzu ipuinen aukeraketa? Ipuinak idazten al dituzu? Hau dena gustuaren arabera izaten da. Azken bolada honetan kondaira hiritarretan daukat interesa. Jendearekin hitz egin, kontatzen diren istorioak bildu, kaleko gaien inguruan gogoeta egin eta informazioa biltzea da jorratzen dudan bidea. Zeintzuk izaten dira zure entzuleak? Eta horien artean, zeintzuk dira entzule onenak? Entzule onenak entzuten dutenak izaten dira, ezta? Entzulearen eta kontalariaren arteko harremana oso estua da. Kontalariak transmititzen asmatzen duenean entzule onak lortzen ditu. Aldiz, berak nahi duena transmititzea lortzen ez duenean, entzuleak ez dira joko horretan sartzen. Egia da, bestalde, entzuleak prest egon behar duela kontalariaren aurrean, komunikazioa posible izan dadin. Egunaren arabera eta entzuleen arabera aukeratzen ditut istorioak. Zein hizkuntzatan egiten duzu lan? Zergatik? Euskaraz gehienetan. Gaztelaniaz ere bai, Euskal Herritik kanpo. Euskal Herrian euskaraz egiten ohi dut, euskarari espazioak ireki behar zaizkiola uste dut. Bestalde, euskaldunok euskaraz lana ongi egin dezakegula frogatu behar dugu. Kontaketaren lagungarririk erabiltzen al duzu? Bai, batzuetan bai. Musika, adibidez. Girotu nahi baduzu, musika tresnaren bat erabil dezakezu, edota kandela batzuk. Nolako giroa lortu nahi duzun, halako elementuak erabili behar dituzu. Nolanahi ere, elementu sinpleak erabiltzen ditut beti. Ez da berdina beldurrezko istorio bat gela argi batean edo ia ilunpean, kandelaz argitutako gela batean kontatzea. Girotzeak, beraz, badu bere garrantzia. Zer pentsatzen duzu egun gazteentzat idazten diren ipuinez? Beno, ez dakit. Hori zuek esan beharko zenuteke, azken finean, zuentzat idazten dira. Edonola ere, nire ustez, denetik dago, gauza guztietan bezala. Norberak gustukoa duen horri heldu beharko lioke. Egun aukera zabala dago euskaraz irakurtzeko, bai jatorriz euskaraz idatzitakoak, bai itzulpen onak ere. Ipuinak kontatzeaz gain, zer duzu gustuko? Zeintzuk dira zure zaletasunak? Nik ezer ez egitea dut gustuko (kar-kar-kar). Lagunekin egotea, idaztea, irakurtzea... Nire lana ere, ia zaletasuna den heinean, zaletasunen zaku horretan dago.

Mikel Rodriguez, Iñigo Perez eta Oihane Gonzalez Auzoka aldizkarian agertua, Euskararen Donostia