Trasmisioa

Eman dezagun hemendik ehun urtera antropologia ikerlari batek nahi duela bildu eta aztertu aiton-amonek dakizkiten ipuinak eta kontu zaharrak. Beraiengana joko du hainbat tresna teknologikorekin zaharren ahozko altxor narratiboa jasotzeko asmoz. Zein istorio jasoko ditu? Nola kontatuko dizkiote? Zein izango da lekua eta unea ipuin horiek biltzeko? Non egongo da amona? Sutondoan? Noiz eta nondik jasoko luke buruan duen altxor hori? Nolako imajinarioa deskubrituko du ikerlariak? Nolako mundu fantastikoa?

Gilka Girardello ipuinaren ikerlari eta kontalari brasildarrak ohartarazi zidan behin nola aldatzen ari den ipuinen egitura hedabideetan eta, askotan, liburuetan eskaintzen den ereduaren ondorioz. Eredu bakarra zabaltzen ari da, mendeetan munduko kultur anitzek eraiki eta sendotutako eredu berezien kaltetan. Globalizazioa kontaketan ere gertatzen ari dela zioen kezkatuta. Ordura arte, horretaz konturatu ez eta agian arrazoia zuela ikusi nuen. Kontatzeko moduak, narrazioaren ereduak nondik jasotzen ditugun eta garatzen dugunaren garrantziaren gainean gogoeta egitea kontalarion lana ere badela ikusarazi zidan. Gure aurrekoek egin bezala, guk ere aberastu, sendotu eta izaera propioa eman beharko genioke geure narrazioari, eredu globalizatuari muzin eginaz.
Baina kontalariak ez izan arren, bestelako pertsonek ere ondorengoei zein ipuin eta istorio transmitituko dizkieten, horren garrantzia ikusi beharko dute, eta nola kontatuko dizkieten. Hemendik ehun urtera gure ondokoengana helduko den ikerlariak, aspaldiko telebista batean (edo liburutegi batean) ikasitako istorio bera eta berdin kontatua jaso ez dezan.

Ipuinen misterioa

Beste urte batez Guadalajaratik (Espainia) itzulia egin dugu. Beste urte batez liluratuak Ipuinen Maratoiak biltzen duen jendearekin eta hiriak hartzen duen bizi pozarekin. Beste urte batez, aspaldiko lagunak agurtu, berriak egin, zerbezak konpartitu, berriketaldiak, ipuinak, lo eskasa. Ipuinekin goiz, arratsalde eta gauak bete dira. Plazak, kaleak, zokoak, jauregiak eta tabernak. Aurten Europako hainbat herrialdetik etorritako kontalariak euren ipuin misteriotsuak ekarri dituzte eta horien gainean bizpahiru egunez aritu dira, propio antolatutako mintegian, ipuinen misterio bideak zabaltzen. Eta, jakina, beste urte batez Guadalajaratik bueltan nekea ekarri dugu, baina baita ipuin berriak zakuan, ideia mordoak eta ikasbideak ere.

Hiru egunetan ezin ikusi kontalari guztien istorioak eta ikuskariak, deskantsurako beta ere hartu behar baita, zorionerako edo zoritxarrerako, ikusi nahiko zenituzkeen hainbat ikuskari galdu egiten baitituzu. Nik, bereziki, Pepito Mateo frantziarra ikusi nahi nuen, eta merezi izan zuen zinez.  Pepito Frantziako kontalaritza berriaren aintzindarietako bat da, eta bere lana arras interesgarria iruditzen zait. Guadalajaran ikusi genuen espektakuluan, istorio ederrez gain, eszena gainean duen abilezia erakutsi zigun. Eskenatoki hutsa goitik behera errekorrituz espazio imajinarioak irudikatu arazten dio ikusleari. Gorputzaren erabilera, itxuraz sinplea, baina lanketa sakonaren erakusle, dimentsio harrigarria ematen zion kontakizunari. Eszena gainean duen kontrola sekulakoa da eta horrek espektakulua erabat dinamizatzen du. Ez da kontalari estatiko bat, eszena erdian jarri eta ipuinak eskainiko dituena, aitzitik, espazio osoa berea egiten du, goitik behera, eskerretik eskuinera, eta une oroz ikuslearekin sortzen duen konplizitatea liluragarria da. Ikusi beharreko kontalaria.

Azken hogeita bat urtetan Guadalajarako liburutegiko lagunek antolatutako jaialdi honek kontagintzan izan duen  eragina ezinbestekoa  da. Ez da ipuinak entzuteko eta kontatzeko jailadi soila, topagune bat ere bada. Bertan, hango eta hemengo kontalariek egiten dugu topo, aspaldikoak eta hasi berriak. Eta guztia zaletasunaren indarrarekin antolatzen dute, askotan beharreko laguntza instituzionalak trabaz beterik heltzen baitira. Harrigarria da halako ekimen handiak nola ez duen sona gehiago hedabideetan, nola instituzioek ez duten beharko lukeen moduan hartzen. Zorionez liburutegiko lagunak ez dira kikiltzen eta aurrera egiten dute, jakinik herritarren zein kontalarien laguntza badutela. Izan ere kontalariok gurea bezala hartzen dugu, edo hartu beharko genuke, Ipuin Maratoi hau. Arnas bidea delako, gure hitzak esan eta berriz esan  ari delako. Ipuingintzak behar ditu halako ekimenak. Jendarteak behar ditu. Askotan entzun ohi da halako edo honako musika talde ospetsua bizitzan behin ikusi behar dela zuzenean; ba niretzat Guadalajarako Ipuin Maratoia  ikustea eta bertan parte hartzea, bizitzan behin edo bitan gozatu beharrekoa da. Joan eta damutu denik ez dut oraindaino inor ezagutu. 

Misterioaren ipuinak azaldu dira aurtengo Maratoian; agian benetako misterioa da hitz soilak, hitz biluziak pertsona humanoengan duen erakargarritasuna eta eragina. Ipuinak ez dira denbora pasa soila, gure izatearen misterioa argitzen laguntzen dizkiguten kontakizun liluragarriak baizik.