Kritikak

            Espainian, 1981ean izan zen estatu kolpean ospetsuak egin ziren hainbat esaera, horien artean hau: "Ni está ni se le espera". Orduko esaldi haiek, hau bezala, beste egoeratan erabili izan dira. Kontaketa ikuskarietan kritikoen agerpenaren zain egoterakoan esaterako, "Ez daude, ezta egongo ere". Zergatik ote?

           

            Kritikoen lana maiz kritikatua izan da sortzaileen artean; baina era berean, euren beharra aldarrikatzen da. Esan ohi da literatur kritikoa edo antzerki kritikoa, idazle edo antzezlari frustratuak direla, euren frustrazioak besteen lanen kontra bideratzen ditutelarik, bolizko dorretik mintzatzen direla. Izango da halakorik jakina; egia den bezala, badaudela kritiko zorrotzak baina era berean zentzuzko kritika ondo argumentatuak egiten dituztenak, sortzaileentzat ikasbide direnak, euren lan ildoak hobetzeko lagungarriak. Eta zaletuarentzat gogoetarako eta irizpideen lantzeko tresna. Kontalaritzarekin ordea, ez on ez txar, kritikarik batere ez da agertzen ohiko hedabideetan. Arte eszenikoen kritikoak ez dira agertzen kontaketa ikuskarietan, ezta arbuiatzeko ere. Hutsaren pareko bihurtzen dira kritikoentzat. Bi aldetako gogoeta ekarri beharko luke honek. Alde batetik kritikoena. Arte eszeniko honen gaineko desinteresa zerk bultzatzen du? Ezagutzen ote dute? Baina kontalariok ere gurea egin beharko genuke. Kritikoen errua ote da bakarrik? Eskaintzen dugun kontalaritzaren irudia interesgarria al da arte eszenikoen munduan? Geure ikuskariak non, nola zein helburuarekin aurkezten ditugu? Kritikak aldarrikatu behar ditugu, baina baita eskaintzen dugunaren gaineko gogoeta egin.

Zer gara gu?

         Alfonso Sastre idazle eta antzerkigileak kontatzen zuen bera arraro samar sentitzen zela bere lanbidea zela eta. Zioen idazleen artean antzerki gizontzat hartzen zutenez, beste “talde” bateko zela. Antzerkizaleentzat, berriz, idazlea zenez, berdin beste “talde” batekoa. Berak, ordea, ez zuen halako sentipen kontrajarririk, izan ere berak idazletzat hartzen du bere burua eta, era berean, antzerki mundukoa; kontradikziorik ez du ikusten, detaile txiki bategatik: “Nik esateko idazten dut antzerkia, ez irakurtzeko”, zioen. Ulergarria egiten zitzaidan.

         Kontalariak antzeko bidegurutzean jartzen gaituzte. Arte eszenikoen munduan, literaturan gabiltzan pertsonak gara. Literaturaren munduan, bestalde, eszenatoki batean agertzen garen ipuin egileak gara. Jakina, gauzak ez dira txuri edo beltz, baina halako zerbait gertatzen dela esan genezake. Orain eskola zein liburutegien denboraldia hasi delarik; kontalariok, bai batzuetatik zein bestetatik, deiak jasotzen hasi ohi gara, beti ere bi helburu nagusi direlarik: irakurzaletasuna bultzatzea, batetik; eta bestetik, euskararen erabilera indartzea. Hirugarren bat ere aipa dezakegu: giza baloreetan heztea haurrak. Hirutasun santu horretatik at, kontalaritza, berez, helburu dutenak gutxi izango dira. Eta. Jakina, gehien gehienak haurrei zuzenduak.

         Baina arte eszenikoen jaialdiak antolatzerakoan ere, kontalaritza ez da kontuan hartuko, baldin eta haurrentzat zerbait egiteko. Nonbait kontalaritza beste “talde” bateko adierazpen artistikoa d. Eta horrela ibiltzen gara, bi uren artean nortasun propioaren aldarrikapenean, galdera existentzialak itota: “Baina, zer gara gu?”