Bermeora
heldu omen zen San Joan Bataiatzailea. Pilatosek Etxea omen zuen herrian eta
bertan moztu zioten burua San Joani. Hori dio kontu zaharrak. Arene auzoko
emakume batek zioen, burua mozterakoan , oiloei gertatu bezala jazo zitzaiola
santuari, alegia, jauzika hasi zela. Hiru jauzietan Gaztelugatxeko baselizara
heldu zelarik, bertan haren burua gordetzen delarik. Jauzi horien lekuko San
joanen oinatzak gordetzen dira Bermeotik Gaztelugatxera. Anton Erkorekak biltzen
du istorio hau “Leyendas, cuentos y
Supersticiones. Etnografia de Bermeo 3” liburuan.
Gaztelugatxera arima
penatuak badoaz ere; eta bidea gauez
eginez gero bateren batekin topo egiteko aukera izango duzu. Hori gertatuz
gero, ez duzu agurtu behar. Zalantzarik izanez gero aurretik doana ona edo
gaiztoa den, hauxe galdetu behar zaio: Parte
onekoa edo parte txarrekoa zara? Eta harekin bidea eginez gero, defuntuak
beti aurretik joan behar du, “ostentxian seuk erum bisu lepun San Juanerarte”.
Gaztelugatxeko
kultur paisaiaren osagarriak dira hauek. Kultur ondare immateriala. Izan ere,
lekuak ez dira bakarrik ikusten direnarekin osatzen, entzuten denarekin ere,
herritarren oroimen fantastiko eta magikoarekin. Eusko Jaurlaritzak
Gaztelugatxe babes bereziko kultura ondasuna izendatu du, tartean bertako
ipuinak eta istorioak. Tamalez, turismo eredu suntsitzailea bultzatu ondoren
etorri da. Parte onekoak edo parte txarrekoak diren galdetu beharko genieke.
Bitartean zaindu ditzagun harrizko oinatzak, gure kulturaren oinatzak.
