2017(e)ko urtarrilaren 26(a), osteguna

Izar

Ama, zergatik jarri zenidan Izar izena?, alabatxoak ahots ahulez galdetu dio ohe ondoan dagoen amari. Maite dudalako izen hori. Izarrak zeruan libre daude eta berezko argia dute. Behin mendian nengoen zeru izartsuari begira; orduan erabaki nuen nire alabari Izar jarriko niola. Zeru izartsuari begira askatasun sentimendu batek hartzen zaitu, imajinazioa pizten da eta orduan sentitzen duzu dena posible dela. Ni ez naiz inoiz mendira joan, eta ez ditut izarrak ikusi, erantzun dio ohetik. Egun batean mendira joango gara elkarrekin eta izarrak erakutsiko dizkidazu? Amak, irribarre apal batekin, baietz dio buruarekin. Alaba beso artean lehengo aldiz hartutakoan sentitu zuen askatasun bozkarioa etorri zaio gogora. Zeru izartsua ikus zezakeen, hego haizearen ufada arina, basoaren isiltasuna.
Zure izena ere polita da eta dibertigarria, jarraitu zuen alabatxoak. Zu Sara zara. Eta barre ahul batek argitu zuen. Zure izena zer esan nahi du? Nire izenak printzesa esan nahi du. Printzesa!, esan zuen alabak. Ipuinetako printzesa zara, Sara? Ez, alabatxo, ni zure printzesa naiz. Baina, ipuin batzuetako printzesak bezala dorre batean zaude entzerraturik, esan zion triste Izarrek. Ene alabatxo, ez hori pentsatu. Mendian zeru izartsuari begira nengoela, izar batzuk zerua zeharkatzen zuten. Izar iheslariak dira horiek. Ni printzesa iheslaria naiz. Orduan amatxo, ni Izar iheslaria naiz ere. Eta elkarri begira sentitu zuten ez dagoela munduan imajinazioa eta askatasun nahia entzerratuko duen harresirik.

2017(e)ko urtarrilaren 17(a), asteartea

Emakumeak

Ipuin kontaketa saio baterako ideia ezustean harrapatzen zaitu askotan. Beharbada aurretik baduzu ideiaren bat buruan, baina bidea ezin aurkitu. Horrela nenbilen orain dela urte mordoa. Kontaketaren mundu honetan oraindik hasi berria izanik gauza asko nondik heldu edo nola azaldu jakin gabe; estereotipoetatik alde egin nahian, nire kezkak eta gogoetak kontaketara ekarri nahian. Eta oraindik horrela jarraitzen dut. Kontaketa saio baterako ideien nahas-mahasa neukan buruan, ezin asmatu ordea. Gauza horiek guztiak bueltan, kaleratu berria zen ipuin liburua eskuratu nuen, Angela Carter idazleak mundu osoko kontu zaharrekin egindakoa Caperucitas, cenicientas y marisabidillas. Emakumeak protagonista zituzten ipuin tradizionalak ziren. Bilduma ederra. Irakurtzen hasi eta argia piztu. Emakumeak kontu zaharretan nola agertzen ziren izango zen ikuskaria. Liburu honetatik hasi eta beste hainbat bildumatik hartutako ipuinekin nire bigarren ikuskaria izango zena prestatu nuen, Mingain Haragia.


Urtea hastearekin batera beste emakume bat hil du bere bikotea izandako gizonak. Beste bat. Genozidio onartu gabea. Noiz hasi zen? Historiaren zein unean? Mundu osoan badira gaiari heltzen dioten ipuinak. Emakume erailak, bortxatuak, janak… Egin al daiteke honekin ipuin ikuskari bat? Zilegi al da? Aspaldiko ideia darabilkidana bueltaka. Eskuratu berri dut gaztelaniaz heldu zaigun Angela Carterren ipuinen bilduma, aurreko ipuinak eta gehiago jasotzen dituena, Cuentos de Hadas. Badago zer kontatu.

2017(e)ko urtarrilaren 2(a), astelehena

Eskaleak

Aurreko batean lagun batek aipatzen zuen zenbat eskale zebilen herriko kaleetan eta kezka agertzen zuen txiro horiekin nolabaiteko laguntza politika egiten ote zen. Gogoratu nuen orduan nerabe garaian Quevedoren El Buscón edo Tormesko Itsumutila irakurtzerakoan eskaleen agerpena nola harritzen ninduen, aspaldiko garaietako irudikapen baten modura. Frankismoak txiroak ere hartu zituen kontuan eta 50eko hamarkadan “eguberrietan jar ezazu pobre bat zure mahaian” kanpaina bultzatu zuen, aberatsek bihozberatasuna eta karitatea erakuts dezaten egun seinalatu horietan. Berlangak filma ederra egin zuen horren gainean, Placido. Zorionez ez nuen halakorik ezagutzen, krisiak jota zegoen langile auzo eta herri batekoa izan arren. Pobreziaren ideia ez zen miseriarena, pobrezia gehiago zen langileen etxeetan egon zitekeen eskasia aberatsekin konparatuz. Eskaleak ia ia literaturaren mundukoak ziren.


Ipuin zaharretan ere ohikoak dira eskaleak, txiroak, bazterreko pertsonaiak, hamaika pasadizo bizi dituztenak euren egoeratik irteteko. Txiroak dira protagonista eta elkartasuna dute lagun beren abenturetan. Emakume eskaleak lagunduko dio protagonistari bere egoera aldatzen, haren eskuzabaltasunaren ordain gisa. Ezerezaren bizimoduan aberastasuna elkar laguntza da. Ipuin zaharretan ez dago karitaterik, elkartasuna baizik, bestearenganako arreta. Pobreak ez dira aberatsen mahaietan esertzen haien kontzientzia zuritzeko, mahaia hartu egiten dute. Kontalariak horien ahotsa transmitituko du.