2016(e)ko maiatzaren 18(a), asteazkena

BERRIKETI TABARRA

            Lagun artean berriketan pasa ohi dugu, kontu kontari, hitzaspertuan, txatxala-patxalan. Hontaz eta hartaz ematen dugu denbora txikiteoan, mendi bueltan, otorduetan. Hitza izaten dugu lagunarteko bidea. Hamaika gai gurutzatuko dira halakoetan, batetik bestera pasaz, batzuetan lasai, bestetan trumilka. Badira okasioneak, ordea, lasai egon nahi, eta norbait hasten zaizula auskalo zertaz mintzatzen. Hitzen soinua entzuten duzu, baina esanahiari kasu handirik egin gabe, besteak kupidarik gabe berbetan jarraitzen duen bitartean. Zure pentsamendua bere aldetik ari da, bidaiatzen ahalik eta urrutien. Halako batean, besteari begiratu eta barrutik atera zaizu: “Hau berriketi tabarra!” Berbalariak une batez atertu du hitz jasa. Ulertu ez duenaren aurpegi keinua egin du eta isilune labur baten ostean, berbaldiari eutsi dio.

            Kontalaria jende aurrean ari da istorio bat beste baten ondotik heltzen. Ez da konturatu baina bada denbora puska bat ikusleen begiradak airean galdurik daudela, pentsamenduak biraka, beste lekurantz. Hala ere kontalariak berean jarraitzen du, hitzak kateatzen, kate luzea eta astuna osatuz. Berben soinuak marmarra dira aurrean dituen belarrietan. Batzuk erlojuak begiratzen ari dira, saiheska. Beste batzuek, eskua eramaten dute aho zabalera, disimuluan. Eta kontalariak, keinu horiei guztiei jaramonik egin gabe jarraitzen du bere ele murmurioarekin. Ez du ulertu kontaketa joan etorriko ekintza dela, elkar trukatzea. Ez du ulertu ez dela berriketi tabarra.

2016(e)ko maiatzaren 4(a), asteazkena

KALAKARI

         Errotek duten zur txikia da kalaka. Martxan dagoela kala-kala-kala egiten du etengabe errotak; kala-kala-kala amaigabean mintzatzen da errota. Kalaka da hitz jario agor ezina, albokoak ernegatu arte egiten ohi dena. Eta horrela aritzen direnak kalakariak ditugu. Kalakariak kupidarik ez du ondokoekin, bere kalaka belarria erasotu eta burmuina lehertzeraino sartzen zaio parean duenari. Errotako kala-kala-kala amaigabe horren pare. Errotako, ordea, badago gelditzerik, uraren jarioa eten eta akabo kalaka amaigabea. Nola eten, baina, hitz jarioa kalakariari? Badirudi munduko hiztegi guztiak dituela zur txiki horren lana hartzen duen mingain haragitsuak. Kalakariak arnasik hartzen ote duen zalantzak izaten dira; beharbada alboka jotzeko teknika erabiliko du, arnasa hartzen delarik ere jotzen dela. Kalakariak diren eta ez diren gai guztien gaineko iritzia du, pasadizorik bitxienak ezagutzen ditu. Kalakariaren ahotik hitzak ziztu harrigarrian irteten dira, abiadura errekorrak hautsiz. Kalakaria, kalanbriatsuaren eta kalapitariaren ezpal berekoa da; hirurak elkartuz gero kalamatika galanta sortuko dute dauden lekuan daudela.

         Kontalariaren arrisku handia da kalakari bihurtzea. Etengabeko hitz jarioan galduta kontatzearen arrazoia ahaztuz, kontaketaren itsasoan naufrago bihur daiteke. Norabidea erratuta, hitzen olatuen kulunkan zorabiatuz, ipuinek bere ontzi hondatua kolpatuko dute, eta azkenak hondora joko du. Zertarako kontatu jakin ezean kala-kala-kala ariko da kontalaria.

2016(e)ko maiatzaren 2(a), astelehena

BERRITSU

            Etengabeko hizketaldian dagoen haurrari deitu ohi zaio berritsua, modu samurrean, sinpatikoan. Grazia egiten digu haur txiki bat etengabeko jarioan entzutea. Ordea, hizkuntzaren munduan murgildu eta esan behar horrek irribarretik gogaitzera ere eraman gaitzake, noiz isilduko ote den ezin jakin. Helduetan ordea, etengabeko kontatze horrek ez du hain irudi sinpatikoa. Berritsua kuxkuxeroa ere izan baitaiteke, bost axola zaizkigun gauzetan belarria berotzen diguna, kiskaltzeraino batzutan. Berritsua berriak etengabe ematen dizkiguna genuke, hamaika pasadizoen kazetari hizlaria. Hitza hitzetik hortzera darabilen goi mailako kirolaria. Berritsua punk kontzierto burrunbatsuaren erdian hartaz eta hontaz ariko da burrunbadari muzin eginez. Irakaslea gelan isilarazten saiatu arren hortz artean jarraituko du haur berritsua bere marmarra. Berritsua hizkuntzaren gimnasta da, berri emaileen elitea, filologoen heldu ezineko gailurra, uraren murmurioaren konpetentzia, aspirinen salmentaren igo arazlea.

            Kontalariok ez ote gara berritsuen intelektualak? Behin baino gehiagotan kontaketa saio batera joandako norbaitek galdetu ohi du, harrituta, nola egon gaitezke ordu t’erdiz isildu gabe hizketan. Lagun artean entrenatuta, erantzun ohi dut batzutan, txantxetan. Kontalariok ahozkotasunaren artearen berritsuak izango gara beharbada. Dena dela, lanketa handia eskatzen du modu artistikoan kontaketaren atzaparretan publikoa harrapatzea, berritsukerietan ibili gabe berritsutasunean aritzeko.