Ezer ez dago

         Behin herri txiki batean kontalari baten etorrera irrikan itxaroten zuten. Ezaguna zen kontalari hura eta joaten zen lekuetara jendea erruz bildu ohi zen bere kontakizun ederrekin zein hizkera zoragarriarekin gozatzeko asmoz. Kalea, denda eta tabernetan ez zegoen beste gairik berriketaldietan. Emanaldiaren aurreko igandean apaizak pulpitutik parabola biblikoak ekarri zituen gogora, merezi zuten kontakizun bakarrak zirela gogora araziz, eta Jainkoaren berba zela zoragarriena.

         Eguna heldu zen. Ordu erdi lehenago antzokia lepo zegoen, guztiak kontalariaren zain. Ikuskaria hasteko minutu batzuk gelditzen zirela heldu zen kontalaria. Antzokian sartu zen, pauso lasaiez. Eskenatokira zuzenean sartu beharrean, pasillo erditik abiatu zen taulara. Ordura arte entzuten ziren murmurioak isiltasun bilakatu ziren, isiltasun jakingarria, gehienek ez baitzuten inoiz kontalari bat entzun. Kontalaria bere baitan zihoan, mantso, inor ez balego bezala. Eskenatokira eskailera txiki hartatik igo zen. Taularen erdian jarri zen jendeari begira. Publikoa isilik begira, eztulik ere ez zen entzuten. Iragarritako ordua jo zuenean, kontalaria arnasa hartu eta ahots karraskatu batekin esan zuen: “Ezer ez dago”. Eta eskenatokik jaitsita etorritako bidetik alde egin zuen.

         Hurrengo egun, aste eta hilabetetan denetarako komentarioak eta interpretazioak izan ziren kontalariaren emanaldiaren gainean. Azkenean hamaika bertsio sortu ziren kontaketa saiotik, eta aiton amonek euren bilobei kontatu zieten. Herri hartara ez zuten inoiz gehiago beste kontalaririk ekarri.

Lentejak

Zentzuek euren oroimena dute, eta pertsona zentzudunek ez dute oroimena ahazten. Gure amak deskubrimendu bat egin zuen. Lentejak egiten ari zela bururatu zitzaion, modena ozpin tanta batzuekin goxatzea eltzea. Hainbestetan egindako potajea probatzerakoan oroimenaren eztanda bat izan zuen: "Hauxe zen!" Lenteja haiekin txikitako etxeko sukaldera bidaiatu zuen. "Askotan pentsatzen nuen gure amak zer jartzen ote zien lentejei zapore berezi hura izateko; lehengoan modena ozpin pixka bat jarri nien arte. Horrexekin goxatzen zituen". Eta hortik aurrera, lentejetaz baino, aspaldiko garai haietaz mintzatzen hasi zen, gure amonaren sukalderako eskua,  kontatzen zituen istorioak... Lenteja umil batzuek Gianni Rodari pedagogo eta idazle italiarrak aipatzen zuen bonba fantastikoaren lana egin zuten.

Nondik aterako ditu kontalariak irudimena martxan jartzeko indarra? Nola bereganatuko du kontatu nahi duen ipuina? Zein oroimenetan galduko da kondairaren harira? Ipuin bat kontatzea ez da, besterik gabe, hitz bat bestearen ondotik jarriz istorioa osatzea; ez da publikoari entzun nahi duena ematea; ez da "efektismoa" bilatuz kontatzen denaren hutsa estaltzea. Kontalariak ipuin bat kontatzerakoan oroimenaren barrena bidaitu behar du, lurralde imajinario horietan bere lekuak bilatu. Oroimen berriak eraiki, lurralde ezezagunak deskubritu. Eta berarekin batera, entzuten duena bultzatu behar du bidezidor horietatik abiatzen, bakoitzak bereak errekorrituz. Ipuinak kontatzean kontalariak hainbat bonba fantastiko leher arazi behar du entzule bakoitzeko. Modena ozpinak gozatutako lentejak probatzerakoan bezala.

Istorioen nabigazioak

"Bere leinua jarraitzeko asmoz, Saint-Laurent itsasertzeko ipar aldean bizi zen arrantzale euskaldun batek, zuen alaba bakarra bertako buruzagi indiar batekin ezkon arazi nahi zuen; bere nahia zen alabak mutil sendoa ekartzea arrantzale bideari jarrai ziezaion. Baina neska artehiztari ingeles batekin liluratu zen". Naskapi herri amerindiarrean kontatzen den Maitale Jazartuak istorioa horrela hasten da. Jean-Claude Dupont etnologoak Mythes et légendes des Amérindiens liburuan bildu du. Aipamen hauez eta istorio ederraz gain, deigarria egiten da, niretzat behintzat, protagonista arrantzale euskaldun baten alaba izatea. Jakina da, arrantzale euskaldunak mendetan itsasoa zeharkatu zutela bakailua eta balearen bila amerika iparraldeko kostara heldu arte. Toponimiek, beste aztarnez gain, euskaldunen lekukotza ematen dute. Hemen ordea, bitxiagoa egiten zait euskaldunok Quebec aldean utzitako arrastoa. Nola bihur daiteke euskaldun bat amerikako indigen herri baten ipuineko protagonista? Zergatik erabaki zuen kontalariak urruneko kultura bateko pertsonaia bere ipuinean sartzea? Zer irudia zuten naskapistarrek euskaldunen gainean?

Liluragarria irudimenaren lurraldea. Pertsonek, munduaren alde batetik bestera bidaiatzerakoan, euren imaginarioak eramaten dituzte soinean, eta heltzen diren lekuetara bertakoekin partekatzen dituzte, gehinetan horren kontzientzia izan gabe. Iruditerien sinkretismoak ematen dira, eta mundua aberatsago egiten da. Lekualdatze horiei hesi arantzadunak jartzea, izate humanoaren liluraren kontrako atentatua da. Eta istorio ederrei bidea moztea.