Koadernoa

Bada gizon bat nire etxe ondoko farmaziako izkinan eserita. Ia egunero aulki txiki batean jarri ohi da, eskean. Hobe esateko, eskatu gabe eskean. Jendea gora eta behera ondotik pasatzen zaion bitartean, berak, bere aulki txikian eserita, koaderno batean orriak betetzen dihardu, inguruari gehiegi erreparatu gabe, bere baitan bildua. Idazten duena ordea, ez da sormen lana, itxuraz behintzat. Koadernoaren ondoan, belaunetan zabalik, liburu bat dauka. Liburua kopiatzen ematen du denbora. Mantso eta letra txukun batez, liburuaren orriak berridazten pasatzen du goiza. Ze liburu ote da? Zergatik kopiatze hori? Kaleko musikarien moduan bera kaleko kopiatzailea da? Txanpon baten truke solasalditxoa eskainiko al du, liburua aitzaki?

         Aurrekoan, institutu batean nengoela, gaztetxoei azaltzen nien istorio bat asmatu nahi bazuten, kuriositatea ezinbestekoa zela, galderak egin behar zituztela. Istorioak edozein txokotan, izkinetan topa ditzaketela. Egunerokotasunean oharkabean pasatzen zaizkigun hainbat gertaera dago, ustez garrantzirik gabeak. Istorio bat sortzerakoan, badirudi munduko asmakizunik orijinalena egin behar dugula, eta gure baitan biltzen gara horren bila. Besteak harritu nahi ditugu, gure burua harritzen utzi gabe aurretik. Istorio bat asmatu nahi baduzue, esaten nien ikasleei, zentzuak zabalik behar dituzue, gertakari xumeenari ere erreparatu eta horren aurrean galderak egin. Istorioa erantzunen bilaketa horretan topatuko dugu. Eta horrela, istorioa kontatzerakoan, gure harridurarekin harrituko ditugu besteak. Edo ez, auskalo, baina bide hori egin gabe ezin jakin.

Ganbak

         “Baina ganbekin izan behar du, ez langostinoak edo bestelakorik, ganbak baino ez”. Pere Sans-ek, beste gauzen artean, sukaldaritza liburuak idazten ditu, eta emakume bati jasotako baserriko oilaskoa ganbekin ardo beltzean gozatuak errezetaz ohartarazi zionaz ari zitzaigun. Ez omen zen gustu berdinekoa ateratzen ganbak ordezkatuz. Osagarri bat edo beste erabiltzeak, antzekoak izanik ere, plater bati nortasun aldaketa ematen omen dio. Beharbada norbaitek nahiago luke karabinero eder batzuekin gozatzea gisatua, ganba xume batzuekin baino; baina detaile horrek dastatzearen beste bide batetik eramango du bazkaltiarra. Platera desbirtuatuta geratuko litzateke. Gainera ezingo genuke jakin zein gustua edukiko luke oilaskoa ganbekin egindako elkarketak.

         Ipuinak osagarri ezberdinekin sukaldatzen dira. Kontalari bakoitzak bere errezetak prestatuko ditu, esatearen sukaldari gisa. Inoiz han edo hemen jasotako ipuinaren errezeta izango du esku artean, edo ezpain artean, eta horren prestatzeaz egingo du gogoeta; betiko moduan egin ala berrikuntzak gehitu? Osagai tradizionalei eutsi ala eragin berriei lekua eman? Tradiziotik jasotako ipuinak errezeten antza dute. Aspalditik ekarritako herri sorkuntzak dira, egile ezagunik gabekoak, zapore berezkoak, beren prestatze eta aurkezte bereziarekin, lekuan lekuko aldaerekin. Dena dela, errezeta horiekin bezala, ipuinetan ere kontalari bakoitzak bere bertsioa izango du, baina beti ere batean zein bestean, osagarrien gaineko ezagutza ezinbestekoa da, zein noiz eta nola erabili ez da txatxetakoa. Ez baitira berdinak ganba bat, zigala edo karabineroa.