FEST 2011 Toledo

"Berandu gabiltza" kantatzen du Ruper Ordorikak eta ni ere berandu kronikarekin. Ez dio kenduko horrek, espero dut, garrantzirik. Ekainaren bigarren astean Espainiako Toledo hiriburuan Europako kontalari elkarteak biltzen dituen FEST-ek (Federation of European Storytelling) laugarren biltzarra egin du. Aurretik Suezian, Suitzan eta Ingalaterran egin dira biltzarrak. Hurrengo bi urtetan Belgikan (2012) eta Italian (2013) egingo dira. Hasierako urtetik hona emendatzen joan dira elkartekideak, aurtengoan Kontalariak Elkarteak, euskal kontalarien elkarteak, lehengo aldiz ordezkaritza izan duelarik.

Kontalaritzaren mugimendua zabaltzen eta hazten doan seinale da partaidetza urtetik urtera handitzen ari dela. Leku batzuetan sendoago, bestetan ahulago, baina, ezbairik gabe, kontalariak gero eta antolatze tresna ugariagoak eta sendoagoak baliatzen ari dira euren lanaren gainean gogoeta egiteko eta, jakina, kontalaritza ezagunagoa izan dadin.

Laugarren urtera heldu eta FEST erakunde gisa sendotze bidean jarrita Toledoko biltzarran estatutuen eztabaida izan zen nagusi. Horrez gain bestelako lanak hartu ziren. Taldeka bilduta hainbat gai mahaiaratu ziren:esperientzia ezberdinen

trukaketak, eleaniztasuna eta kontaketa, errepertorioen aukeraketak. Eleaniztasuna kontaketan jarri ninduten esukaldunon esperientzia azaltze asmoz. Hamaika hizkuntz mintzatzen dira Europan, batzuk txikian, beste batzuk handiagoak; ofizialak, ofizialtasuna onartu gabeak, eta guztietan kontalariak ari dira. Horrez gain, kontalari asko eta asko hizkuntz bat baino gehiagotan kontatzen dute, batzutan arazorik gabe, bestetan trabak bidean. Euskaldunok badakigu horretaz. Nire aldetik, ipuin kontaketan hizkuntzen kolonizazioak

duen eragina hartu nuen gogoeta bide. Gurea bezalako hizkuntzak beste hizkuntz nagusien menpe egonik hainbat erregistro eta baliabide urritzen joan da hiztunetan, edo garatzeko aukera ukatu, horrek ahozkotasunean duen eraginarekin. Halaxe bada, hizkuntzen, gure kasuan euskara, deskolonizatu beharra dugu, beren hizkuntz baliabideak indartzeko eta garatzeko. Beste taldetan jaialdien berri eman zen, edo errepertoriaren osaketaren proposamenak azaldu. bestalde, arrunt interesgarria izan zen bi arratsaldez egindako lan taldetan egindako lana. Taldeka ipuin kontaketa baten prestaketa proposatu zen, azken gauean Toledoko antzokian aurkezteko asmoz. Proposamen arras ezberdinak azaldu ziren eta

hizkuntzak partaideak adina ia-ia: gaeliko irlandesa, katalana, euskara, hungaroa, ingelesa, alemana, hebrerera, gaztelera, frantsesa, serbo-kroata, norbergiarra, sueziara, portugesa. Esperientzia interesagarria, guztiontzat ikasbidea ere izan zena.

Orokorrean, egun aberatsak izan genituen ipuin kontalaritza Europan nola dagoen nolabaiteko diagnosia egiteko. Kontalarien arteko harremanak ere zabaldu eta sendotzeko balio izan zuen biltzarrak. Kontalaritza europearra antolatze bidean dabil, kontalaritza bera

garatzeko eta indartzeko asmoz. Eta euskal kontalaritza partaide izatea bakartua ez dagonearen seinale. Badugu ikasteko, baina, batez ere, gure eskutan dago zer eskaini dezakegun jakitea.

Biltzarra amaitu ostean Guadalajarara abaitu ginen guztiok, asteburua hogeigarren urtez ospatzen den Ipuin Maratoian parte hartzeko. Datorren urtean Belgikan izango dugu hizpide. Hala izan bedi.

20 urteko maratoia

Ez ditut erdiak ere ezagutzen, baina ziur naiz esan daitekeela Espainiako Guadalajara hirian ospatzen den Ipuin Maratoia, Europako kontalaritzaren ekitaldirik garrantzitsuenetakoa dela. Iberiar penintsulako kontalaritzaren bultzatzaile nagusiena dugun jaialdi honek, aurten hogei urte bete ditu eta inoizko egitaraurik zabal eta, segur aski, interesgarriena. Agian, ikusgarriena izan da hiriaren espazio zorragarri "ezkutuetan" ipuin saioak eskaintzea. Leku horiek ipuinen bitartez ezagutzea beste era batera sentitzeko eta oroimenean atxikitzeko aukera ematen du. Urtero

izan ohi da deskubrimenduren bat ere, batzuentzat behintzat, eta aurten gozagarria izan da Chiapasetik etorritako Eraclio Cepeda idazle eta kontalaria entzutea. Aulki batean eserita, eskenatokiaren muga guztiak puskatuz berarekin trago bat hartzen egongo bazina sentiarazten zizun, eta berriketaldi horretan istorioak sartzen joan. Interesgarria hitzaren garrantzia, hitza nola esan, nola lortu artifiziorik gabe mundu batean barneratzea. Agian bide horretan arakatu beharko genuke kontalari modernoek, soiltasunaren bidea. Berreskuratu esatearen muina, mintzoaren hutsa. Joera handia dago betetzeko, gehitzeko, hornitzeko, hitza berarenarrazoia ahaztu eta estali arte.

Eraclio Cepedaren mintzoaren soiltasunak kontatzearen sustraietara eraman gintuen.

Izan ziren, nola ez, bestelako kontalari zoragarriak, ezagunak eta ezezagunak, era guztietako kontuekin, hamaika modu ezberdinetan eskainiak. Aurtengo Maraitoiak ere izan zuen europar kutsua, izan ere Toledo hirian izandako FEST (Federation of European Storytelling) erakundearen batzarrean izandako kontalariak Guadalajarara gerturatu ziren jaialdian parte hartzeko. 2001 urtean izandako europar kongresutik ez zen hainbeste kontalari europear bildu. Aukera paregabea izan zen herrialde ezberdinetatik heldutako kontalariak

euren estiloak eta hizkuntzetan entzuteko. Kontalaritzaren mugimendua urratsak ematearen seinale izan genuen.

Baina guzti hau ez litzateke posible

izango antolatzaileen lan eskergarik gabe. Guadalajarako Ipuin Maratoia den bezala baldin bada, antolatzaileei esker da ezbairik gabe. Liburutegiko Haur eta Gazte literatur Mintegiak zein liburutegiko langileek ipuinekiko erakusten duten maitasuna eta kontalariekiko adeitasuna dira benetan jailadiaren motorea eta arima, eta honek ematen dio bilkura honi berezitasunarik handiena. Berrehun eta berrogeita hamar bolondres gau eta egun maratoia gauzatzeko ahaleginak egiten dituzte eta hori ez da makala.

Maiz pentsatu ohi dugu kontalaritzaren mugimendua kontalarien esku dagoela, baina hori ez da horrela; badira ehunka jende zaletasunaz aritzen direla kontalariok lekua izan dezagun geure proposamenak azaltzeko. Horiekiko eskerrona azaltzea ezinbestekoa zaigu, eta, era berean, ahozko narraziogintzaren parte ere badirela onartu. Guadalajaran inon baino argiago ikus daiteke halakorik. Kontalariok ez genuke hain erakusleiho zoragarria izango horiengatik ez balitz.

Hogei urte joan dira Ipuin maratoiari hasiera eman ziotenetik, hogei urte ipuin kontalaritza sustatzen, bultzatzen eta indartzen. Hasieran lau lagun baino ez ziren, baina egindako ahaleginei esker aurten sekulako ipuin festa oparitu ziguten. Gure ipuinak oparitzea da egin diezaiegun omenaldirik ederrena.

Um Porto de Contos irudietan

Um Porto de Contos

Ipuin jaialdiak ez dira ipuin saio zerrenda hutsak. Kontalariontzat behintzat. Elkarketak ere badira, eta ezagutza bideak. Ipuin kontalaritzak beharrezkoak ditu jaialdiak, beharrezkoa baitu ezagutzera eman bere burua. Kultur politiken bazterretan murgildu arazten duten aktibitate sortzailea oraindik jarraitu behar du ia ia baimena eskatzen bere burua agertzeko. Baina sasi guztien gainetik

eta laino guztien azpitik, ipuin kontaketen jaialdiak zabaltzen ari dira han

eta hemen, eta bide bat egina dutenak gero eta arrakastatsuagoak izaten ari dira, batez ere ikusleen onarpenari esker.

Eta halaxe abiatu ginen Oportora. Um Porto de Contos jaialdiaren lehenego edizioa maiatzaren azken asteburuan ospatu zen. Jaialdi hasi berria, Portugalen kontalaritza mugimendua hazten ari denaren seinale. Clara Haddad ko

ntalariaren egitasmoak Portugaleko ipar aldeko kontalaritzaren suspertzera deitutako ekimena da. Laguntza eskasekin, baina ilusioz beteta, Clarak lan talde indartsua lortu du biltzea egitasmoaren inguruan. Duela hiru urte Tertúlia Castelense, kafe-antzokian eta Salta Folinhas liburudendarekin hasitako elkarlanaren beste urratsa da jaialdia. Bi leku horietan ipuin kontaketa programazioa eta ikastaroak finkatu dira hiru urte hauetan, ordurarte existitzen ez zen kontalaritzari bultzada emanez.

Bi egunetan garatutako jaialdian handik eta hemendik etorritako kontalariak euren lanak

eskaini zituzten: Paula Carballeira, Galizatik; Waki Cesar Villegas Perutik; Joxemari Carrere, Euskal Herritik; Clara Ha

ddad, Antonio Fontinha, Ana Caridade, Estorias do Chapeau Portugaletik. Ikuskariez gain, agian jaialdiaren ondorio baikor handiena izango zen kontalaritzaren mugimenduari indarra ematea, kontalarien arteko ezagutza bultzatuz, iritzien trukaketak, ikusle eta zaletuekiko harremana indartuz eta zabalduz. Orohar esan dezakegu jailadi honekin kontalaritzaren aurrera begirako bidea zabaltzen lagundu dela, eta Portugalen, Bejako Palavras Andarinhas jaialdiaren batera, ezinbesteko erreferentzia bihurtzeko etorri dela.

Eta garrantzitsuena, primeran pasa genuen. Itzuliko gara, gustu handiz.