Munduko onena?

Nik ez dakit, egunotan idatzita irakurri dudanez, Alfonso Sastre bizirik dagoen munduko antzerkigilerik onena ote den, nire antzerki ezagutza askoz ere murritzagoa baita. Hala ere gehitxo iruditzen zait, izan ere mundua oso zabala da eta gustuak are zabalagoak. Gainera halako baieztapenak edo sailkatzeak ez dut uste egokiegiak direnik, nolabaiteko lehiaketa merke batean sartzea da eta. Bestalde, iruditzen zait askotan egilearekiko hurbiltasunak ekartzen duela halako ustea. Baina, orain dela urte pare bat edo, “¿Dónde estás, Ulalume, dónde estás?” antzezlana taula gainean ikustean antzerki testu zoragarria sartu zitzaidan larruazalean barrena. Maisu lana. Izan ere Sastrek antzerkiaren hariak josten benetako artista dugu. Erritmoak, pertsonaien izaerak, hizkuntzaren erabilera eta irudimena, guzti horiek Alfonsoren edozein lanetan maisuki ikusiko ditugu agertzen.

Ez dakit Alfonso Sastre bizirik dagoen munduko antzerkigilerik onena ote den, baina “Un drama titulado No” irakurtzean pertsona humanoen barne gatazkak agerian ikusiko ditugu, pertsonaia humano baten ahotik. Bere laburrean, Sastrek neurona guztiak dantzan jarriko dizkigu, gogoetarako bidea emanez. Asmatzen duen pertsonaiaren desesperazioa erakusten digu, egileak bere buruaz beste egin dezan erabaki duelako; orduan errebelatu egiten da pertsonaia, egilearen erabaki horri aurre eginaz. Eta pertsonaia pertsona bihurtzen da, bizitzaren patua bere esku hartu nahi duena.

Ez dakit Alfonso Sastre bizirik dagoen munduko antzerkigilerik onena ote den, baina bere antzerki lanak ikusteko aukera eskasak ernegatzen nau. Ernegatzen nau paperean ezagututako pertsonaiak ezin bizirik ikusi eskenatoki batean. Ernegatzen nau, hain maisuki erabiltzen duen gaztelera ezin entzun pertsonaia humanoen ahoetatik. Ernegatzen nau kultura ahotik ahora darabilen jende askok “entzunez” bakarrik ezagutzea Alfonso Sastre.

Ez dakit Alfonso Sastre bizirik dagoen munduko antzerkigilerik onena ote den, baina badakit eskubide osoa duela munduko bazter guztietan bere ideiak eta desirak aireratzeko. Eta orain, berriro, bere ahotsa isilarazi nahi dutenean bere idatzietara jotzen dut: “Yo, Señora Camelia, o señorita Camelia, querida amiga mía de esta tarde de muerte, pertenezco a la Anti-España y estoy desde antes de nacer y seguiré mañana, después de haberme muerto, en el contubernio judeo-masónico-rojo-separatista, que fue derrotado, ay de mí, que fuimos derrotados, en la guerra civil…española.” (Alfonso Sastre se suicida. Edit Hiru). Eta ernegatu eta amorratu beharko genuke demokrazia deitzen duten hau, diktaduran bezala, Sastreren ahotsa isilarazi nahia, “contubernioan” jarraitzeagatik. Munduko antzerkigilerik onena dela? Berak zer dio? “ No, señora. Del montón no. Yo soy uno de los trescientos mil mejores escritores de teatro que hay en el mundo”. Esaten genuena, Alfonso Sastre, bizirik dagoen munduko antzerkigilerik onena. Eta bere izena ozenki aldarrikatuko dugu.

HIKA aldizkarian argitaratua (2009, maiatza)

Aneta Bokaleko

                  Hitz hauek idazten ari naizela Koldo Ameztoyk, Pantxix Bidart musikariarekin batera, bere azken ipuin ikuskaria aurkezten ariko da Alduden. Aneta bokaleko sormen lana, itsasoan barrena bidaiatzera gonbidatzen gaitu. Itsasoak euskaldunen historian bezala, imajinarioaren eraiketan izan duen garrantzia ez dugu orain asmatuko; Ternuarako bidaietan bezala, balearen arrantzan edo itsas ontzien eraikuntzan, euskaldunok izan duten garrantzia, historia soiletik harantz, hainbat eta hainbat kontakizunetan ikus daiteke. Kontalari baxenafarrak imajinario horretan murgiltzen da istorio, kantu eta poemen haritik. Ozeanoko bi muturrak elkartzen diren bezala, Atturri ibaietako bi aldeak ere elkartuko dira gaskoi eta euskaldun kulturak elkarren ondora ekarriz. Eta bidaien mundu erakargarrietatik eramango gaituzte Koldok zein Pantxixek.

         Kontalari hazpandarra kontatzen ikusi duenak jakingo du bere xamurtasunaz, baina batez ere bere profesionaltasunaz ipuin ikuskariak aurkezterakoan. Ikusi ez duenak, eta arte eszenikoak gogoko izanik, ez galtzeko aukera aholkatuko nioke. Ipuin kontaketaren bidean Koldo da Euskal Herrian aitzindari eta hasieratik erakutsi du (irakatsi gaitu), ipuinen kontaketa ez dela jardun txikia, bazterrekoa, haatik, bere lanetan gogoeta serioa sumatzen da, kontalaritzari dagokion lekua aldarrikatuz. Zoritxarrez oraindik orain, jarraitu behar dugu arte eszenikoen baitan dagokion lekua aireratzen, bazterreko bidetik irteten eta haurrentzat ez ezik, helduentzat ere ikuskariak direla ipuinekin burutzen direnak. Koldo Amestoyk hogeita bost urte darama bazterrik bazter bere lanak erakusten. Euskal Herrian makina bat herri korritu ditu, baina baita beste hainbat herrialdetan. Frantzian esaterako, kontalari ezaguna eta ezagutua da. Baionako antzokian behin baino gehiagotan aurkeztu ditu ikuskari ederrak. Bidasoaren alde honetan, baina, zaila da antzokiak zabaltzea ipuin ikuskariak aurkezteko. Ez zaizkie behar besteko garrantzia ematen eta maiz ikusten ditugu ipuinak haurren heziketarako laguntzaile, edo, besterik gabe, denbora pasa arina moduan. Kosta egiten da ulertaraztea ipuin kontaketa sormen jardun bat dela, proposamen artistikoa, antzerkia, dantza, literatura edo musikaren pare. Mesede txarra egingo genioke Euskal Herrian bizitzen ahalegintzen den kulturgintzari, Koldo Amestoyk aurkezten dituen ikuskariei dagozkien eskenatokia eskainiko ez bagenie.

 

Aldatu dira galderak

"Erantzun guztiak bagenituela uste genuenean, bat batean galdera guztiak aldatu zituzten" zioen Mario Benedetti-k. Eta berriro hasi behar izan dugu, eta ber-haste eta bilatze horretan humanitateak egin du aurrera. Benedetti-k mugimendu horretan nekagaitz egoteak sortzen digu miresmena.